Canola cultivarevaluasie: Wes- en Suid-Kaap 2022

PJA Lombard, L Smorenburg en J Strauss

Inleiding

Gedurende 2022 is die aantal proewe in die Swartland en Suid-Kaap na vyf lokaliteite vermeerder, maar met slegs ses proewe per gebied. Op Langgewens en Tygerhoek Navorsingsplase is twee saaidatumproewe aangeplant, asook 'n Elite-proef op albei lokaliteite. Al die proewe in die 2022-seisoen is geoes. In die 2022 cultivar­evaluasieprogram is 'n totaal van 17 cultivars, teenoor 13 in 2021, getoets. Die cultivars het bestaan uit vyf konvensionele, vier Cl (Clearfield, Imasamoks-tolerant), agt van die TT-groep (Triasien-tolerant) en vir die tweede keer is 'n kombinasietipe cultivar ingesluit in die proewe wat oor beide die Cl- en TT-toleransie beskik (Enforcer CT). In 2022 is agt nuwe cultivars getoets en alle cultivars was, soos die afgelope paar seisoene, bastercultivars.

Klimaat

Die 2022-seisoen op Langgewens was die 4de droogste seisoen sedert 1964 (Figuur 1). Die reënval gedurende al die maande van die groeiseisoen was ondergemiddeld. Die temperature was ook hoër as gedurende 2021, hoewel die gemiddelde minimum 0.9°C laer was as die langtermyngemiddelde (Figuur 2). Canolaplante is baie gevoelig vir hoë temperature tydens die periode vanaf blom (Julie) tot met die einde van saadvul.

Die opbrengs van die vroeër plantdatum op Langgewens was net meer as 'n 1000 kg ha^-1 laer (3683 kg ha^-1) as in 2021. Die saad het eers na die eerste betekenisvolle reën op 29 Mei ontkiem. In 2021 het die proef op 15 Mei ontkiem met 'n baie gemiddelde reënseisoen (6mm minder as die langtermyngemiddeld). Die 2022 reënval het nie net laat begin nie, dit was ook baie droog in die hele Swartland.

Tygerhoek, in die Suid-Kaap, het gedurende die 2022-groeiseisoen 269mm reën ontvang. Dit was minder as die gemiddeld van 303mm oor die laaste 15 jaar (Figuur 4). Gedurende die periode Mei tot Augustus was die maandelikse gemiddelde reënval meer as die langtermyngemiddelde. September en Oktober wat as twee belangrike maande beskou word vir die vaslegging van die oesopbrengs, was egter droër as normaal.

Bo-gemiddelde warm maksimumtemperature het voorgekom tydens die groeiseisoen. Die minimumtemperature was baie naby aan die langtermyngemiddelde, behalwe vir Augustus en September wat kouer as normaal was. Lae nagtemperature is baie belangrik vir die herstel van die plant. Op 23 en 24 Augustus het die Suid-Kaap temperature van >28°C ervaar oor die twee dae. Dit het die blomperiode van die canola in die meeste areas verkort. Die koeler as normale nagtemprature was wel bevorderlik vir die herstel van die plant.

Resultate

Die opbrengsresultate vir die Swartland word opgesom in Tabel 1. Die Clearfield (Cl) en Triasien tolerante (TT) – cultivars se data is geskei van die konvensionele cultivars. Die Swartlandproewe is gedurende die afgelope seisoen blootgestel aan baie droë klimaatsomstandighede. Temperature was effens laer as normaal (September) tydens die saadvulperiode. Die droë seisoen het die opbrengs by veral Eendekuil benadeel en die proef se data is nie ingesluit nie. Uiters min Sclerotinia het voorgekom in 2022. Die oesseisoen was laat in die Swartland, as gevolg van die later as normale ontkieming. Die daaglikse hoër as normale humiditeit gedurende September en Oktober het bygedra tot die beste saadopbrengs (kg saad) mm^-1 reënval in die geskiedenis, by Langgewens.

Cultivars gemerk met dieselfde letter verskil nie betekenisvol van mekaar nie.
* Eerste betekenisvolle reënval na die plantdatum.

Swartland

In die Swartland het die gemiddelde opbrengste per proef gewissel tussen 2849 kg ha^-1 (Pools) tot 1693 kg ha^-1 by Hopefield. Die proef by Pools het 30 Mei begin ontkiem, twee weke voor die res van die proewe (Langgewens se meeste plante het 15 Junie begin ontkiem). dis herhaling van eerste paragraaf inligting. Die saad van die lyn CC91117 was nie 100% suiwer nie en dit het 'n moontlike negatiewe invloed op die opbrengs gehad. Die Lyn CC90014 (2535 kg ha^-1) het gemiddeld die hoogste opbrengs gelewer, gevolg deur die cultivar Diamond (2440 kg ha^-1) en Hyola 90013 (2363 kg ha^-1). Laasgenoemde twee cultivars se opbrengste het nie betekenisvol van CC90014 verskil nie.

Van die vier Cl-cultivars in 2022 getoets is, het 43Y92 (2535 kg ha^-1) die hoogste opbrengs binne die groep gelewer. Die nuwe Cl-cultivar 44Y94 het die tweede hoogste opbrengs (2436 kg ha^-1) gelewer gevolg deur die cultivars met 'n langer groeiseisoen (45Y93 en 45Y95). Die tweede plantdatum by Langgewens was 22 Junie, wat as uiters laat beskou word en dit het die opbrengs van die cultivars met langer groeiseisoene nadelig beïnvloed. Die plantdatum moes uitgestel word, aangesien die eerste plantdatumproef eers na 15 Junie volledig begin ontkiem het.

Die nuwe TT-cultivar HyTTec Trophy het die hoogste opbrengs (2238 kg ha^-1) binne die groep gelewer, gevolg deur nog 'n nuwe TT-cultivar, HyTTec Trifecta. Hierdie cultivars sal ongelukkig eers in 2024 beskikbaar kan wees vir die plaaslike mark. Blazer TT (2111 kg ha^-1) was die beste produseerder onder die kommersieel beskikbare cultivars. Blazer TT (2054 kg ha^-1) en Hyola 350TT het gevolg na Alpha TT. Die drie cultivars het nie betekenisvol van mekaar verskil nie.

Die gemiddelde opbrengs in 2022 van die TT-cultivars was 15% laer as die konvensionele- en Cl-cultivars. In 2021 was die verskil 14.3% en 13% minder, onderskeidelik.

Suid-Kaap

In die Rûens (Tabel 2) was die proefgemiddeldes by Klipdale die beste (2550 kg ha^-1), gevolg deur Napier (2322 kg ha^-1). Die gemiddelde opbrengs was 2124 kg ha^-1, teenoor 3271 kg ha^-1 en 3704 kg ha^-1 in 2021 en 2020 onderskeidelik.

Cultivars gemerk met dieselfde letter verskil nie betekenisvol van mekaar nie.
* Eerste betekenisvolle reënval na die plantdatum.

Die Suid-Kaap het 'n ondergemiddelde reënvalseisoen gehad en die periode tydens saadvul was baie droog. Dit het die opbrengs van al die cultivars negatief beïnvloed. Die CL-cultivar 43Y92 (2429 kg ha^-1) het die hoogste opbrengs binne die groep gelewer. Die Cl-cultivar 44Y94 het die tweede hoogste opbrengs (2227 kg ha^-1) gelewer gevolg deur die cultivars met langer goeiseisoene, nl. 45Y95 en 45Y93. Die CL-cultivar 43Y92 se opbrengs was betekenisvol hoër as die ander drie cultivars binne die groep.

Die konvensionele CC90014-lyn (2470 kg ha^-1) het die hoogste opbrengs binne die konvensionele groep gelewer. Anders as die vorige twee groeiseisoene, waar Quartz 1ste geplaas was, het Diamond die 2de beste opbrengs gegee (2350 kg ha^-1). Daar was geen betekenisvolle verskil tussen CC90014 en Diamond nie. Die cultivars in die 3de en 4de plek, was Quartz en Hyola 90013 onderskeidelik, wat nie betekenisvol van mekaar verskil het nie.

Die TT-cultivar Alpha TT (2196 kg ha^-1) gevolg deur Blazer TT (2060 kg ha^-1) het die hoogste opbrengs binne die TT-groep gelewer. Hulle is gevolg deur die nuwe TT-cultivar HyTTec Trophy. Die drie cultivars het nie betekenisvol van mekaar verskil nie. Let daarop dat die HyTTec-cultivars moontlik in 2024 kommersiële beskikbaar sal wees.

Die gemiddelde opbrengs van TT-cultivars was 12% en 6% laer as die konvensionele- en Cl-cultivars onderskeidelik. In 2021 was die verskil in die Suid-Kaap onderskeidelik 7% en 17.9%. Die opbrengs van die konvensionele cultivars was 6% beter as die Cl-cultivargroep in 2022. Die Cl-groep het meer cultivars met langer groeiseisoene as die konvensionele groep waarvan die saadopbrengs deur die droë saadvulperiode nadelig beïnvloed is in eersgenoemde.

Gevolgtrekking

Canola as gewas het in 2022 sy aanpasbaarheid by plaaslike klimaatsomstandighede bewys. In die Swartland het vogtige omstandighede gedurende die nag in die lente die plante sodanig afgekoel dat 'n redelike opbrengs moontlik was, al het die saad baie laat in die groeiseisoen ontkiem. Hoë opbrengste kan by 'n gemiddelde reënvalseisoen verwag word. Wees asseblief net bedag op die risiko van Sclerotinia-besmetting gedurende 'n vogtiger groeiseisoen – dit bly 'n risiko en kan opbrengs drasties verlaag.

Cultivarkeuse en beskikbare opsies vir 2023

PJA Lombard, L Smorenburg en J Strauss

BELANGRIK: In die 2020 en 2021-seisoene het ons gesien watter positiewe invloed klimaat op produksie kan hê. Dit staan in skrille kontras met die 2019-seisoen en 'n mindere mate in 2022 wat droog en baie warm in die lente was. Dit is onmoontlik om voorsiening te maak vir sulke klimaatuiterstes. Nogtans is goed aangepaste cultivars noodsaaklik vir sukses.

Die keuse van 'n cultivar berus altyd op 'n paar punte, naamlik:

1. Beskikbaarheid van saad

   Sien punt 6.

2. Opbrengspotensiaal

   Sien tabel 1 en 2.

3. Onkruidbestuur

   Onkruidweerstand het tot gevolg dat veral TT-tipe cultivars oorweeg word).

4. Fisiologiese ontwikkelingstempo

   Die beginsel van "Horses for courses" geld hier – cultivars wat langer groei moet verkieslik in areas geplant word wat later koel en nat bly.

5. Swartstamweerstand

   Dit is uiters belangrik om cultivars af te wissel tussen seisoene.

6. Beskikbaarheid van saad

   Geen van bogenoemde besluite is moontlik indien daar nie saad beskikbaar is nie. Op Langgewens in 2022 was die gemiddelde opbrengsverlaging 13% as plaassaad (teruggehoude saad) geplant word in plaas van kommersiële saad.

'n Opsomming van cultivareienskappe word in Tabel 1 weergegee, terwyl die periode tot blom per cultivar in Tabel 2 geïllustreer word. Inligting rakende Swartstamweerstandsgene is afkomstig van Australië. Die weerstandsindeks is ook van Australië en kan slegs as 'n riglyn dien, aangesien plaaslike omstandighede verskil van die in Australië.

In Tabel 3 en 4 word die cultivars oor seisoene met mekaar vergelyk. Alle opbrengste is uitgedruk as persentasie van die proefgemiddeld. In die Swartland het die konvensionele cultivar, Diamond, in 2020, 2021 en 2022 die beste gevaar binne die konvensionele groep (Tabel 3). Diamond en Quartz het oor die afgelope twee seisoene onderskeidelik 15% (Diamond) en 4% (Quartz) beter gevaar as die proefgemiddeld. Hyola 90013 is die eerste keer in 2021 getoets en was 2de binne die konvensionele groep vir 2021 en 2022 seisoen.

Tabel 3: Cultivareienskappe van die cultivars in 2019 tot 2020 getoets

Cultivar	Tipe		Jaar 1ste toets	Groei­periode: dae tot blom Tygerh. Langg.	Dae tot einde van blom Lang­gewens	Op- brengs (% van proef) Swart- land 2021- 2022	Op- brengs (% van proef) Rûens 2021- 2022	Austra- liese Swart- stam indeks	Swart- stam indeks: Jockeyj Saltros Ilivoi	Swart­stam weer- stands- groep
Diamond	Konv.	Agricol	2015	Vroeg	V	115	102	mw2022	w2021(si)	ABF
Quartz	Konv.	Agricol	2018	Medium	M	106	100	w2022	w2019(j)	ABD
Hyola 90013	Konv	Limagrain	2021	Med. vroeg	V-M	106	100	w	w	ADF
CC91117	Konv	Limagrain	2022	Vroeg	V	962022	1022022	w	w	ABD
CC90014	Konv	Barenbr.	2022	Med. vroeg	V-M	1172022	1162022		?	?
43Y92	CL	Pioneer	2017	Medium	M	113	114	w-mw2022	w2022(jsi)	B
45Y93	CL	Pioneer	2019	Laat	L	101	98	w-mw2022	w2022(jsi)	BC
44Y94	CL	Pioneer	2021	Med. laat	M	109	106	w-mw2020	w2020(ji)	BC
45Y95	CL	Pioneer	2022	Laat	L	95	107	w2022	w2022(s)	C
Alpha TT	TT	Agricol	2017	Med. vroeg	V-M	99	101	mv–mw2018	w2018(j)	BF
Hyola 350 TT	TT	Limagrain	2018	Vroeg	V	94	87	w2020	w2020(jsi)	ABDF
Blazer TT	TT	Limagrain	2021	Medium	M	98	100	w2022	w2022(s)	ADF
HiTTec Trophy	TT	Agricol	2022	Medium	M	1032022	972022	w2022	w2022(si)	AD
HiTTec Trifecta	TT	Agricol	2022	Med. Laat	L	982022	872022	w2022	w2022(s)	ABD
CHYB4372TT	TT	Agricol	2022	Medium	M	902022	942022	w2022		ABDF
AGBravo TT	TT	Agricol	2022	Medium	M	772022	932022	w2022		?
Enforcer CT	CT	Barenb.	2022	Medium	Mv	862022	892022	w2022	w2022(s)	ABDF

Kov: Konvensioneel  |  CL: Clearfield-tipe  |  TT: Triasien-tipe  |  CT: kombinasietipe cultivar wat oor beide die Cl- en TT toleransie beskik
V: vroeg  |  V-M: vroeg tot medium  |  M: medium  |  L: laat
w = weerstand  |  mw = matige weerstand
Alle swartstam weerstand en eienskappe soos aangedui is afkomstig uit Australië.

Tabel 2: Cultivar ingedeel volgens spoed van ontwikkeling (indeling is gedoen volgens 2022 data op Langgewens en Tygerhoek)



Tabel 3: Swartland saadopbrengste uitgedruk as persentasie van die proefgemiddelde vir 2019 tot 2022

	2019	2020	2021	2022	Plasing 2022	2021-2022	Plasing 2021-2022
Quartz	124	113	106	103	4	104	3
Diamond	124	114	118	112	2	115	1
Hyola 90013			101	109	3	105	2
Hyola 90014				117	1
CC91117				96	5		1
Konv. Gem.	113	103	112	107		108
43Y92	111	115	110	117	1	113	1
45Y93		106	100	102	3	101	3
44Y94			105	112	2	109	2
45Y95			93	98	4	95	4
Cl Gem.	99	112	104	107		105
Alpha TT	102	97	101	97	3	99	1
Hyola 350 TT	98	88	98	90	5	94	3
Blazer TT			102	95	4	98	2
HyTTec Trifecta				98	2
HyTTec Trophy				103	1
AGBravo TT				77	8
CHYB4372TT				90	6
Enforcer CT				86	7
TT Gem.	90	90	91	92		97

Vier Cl-cultivars was in 2021 tot 2022 in die cultivarproewe getoets. Die cultivar 43Y92 het die hoogste opbrengs oor die afgelope twee seisoene gelewer teen (13% hoër as die proefgemiddeld). Die cultivar 44Y94 het die 2de hoogste opbrengs gelewer (9% meer as die proefgemiddeld). Die TT-cultivar Alpha TT was die beste TT-cultivar oor die afgelope twee seisoene in die Swartland (1% laer as die proefgemiddeld). Die cultivar Blazer TT was 2de gevolg deur Hyola 350 TT.

In die Suid-Kaap was dit Quartz binne die konvensionele groep van cultivars wat die afgelope 2 jaar die beste opbrengs gehandhaaf het (6% meer as die proefgemiddeld). Diamond se opbrengs was in 2021 deur Sclerotinia infeksie benadeel, maar het in 2022 beter gevaar as Quartz. Die nuwe cultivar Hyola 90013 was gemiddeld die 3de beste produseerder in die konvensionele groep vir die 2021 en 2022 seisoene.

Die cultivar 43Y92 het die hoogste opbrengs oor die afgelope twee seisoene gelewer (14% hoër as die proefgemiddelde). Die cultivars 45Y95 en 44Y94 was onderskeidelik 7% en 5% beter as die proefgemiddeld. Die TT-cultivar Alpha TT was die beste TT-cultivar oor die afgelope twee seisoene in die Suid-Kaap (1% hoër as die proefgemiddelde – is dit noemenswaardig?). Die cultivar Blazer TT was 2de met opbrengs gelyk aan die proefgemiddelde, gevolg deur Hyola 350 TT.

Tabel 4: Rûens saadopbrengste uitgedruk as persentasie van die proefgemiddeldes vir 2019 tot 2021

	2019	2020	2021	2022	Plasing 2022	2021-2022	Plasing 2021-2022
Quartz	129	110	105	106	3	106	1
Diamond	122	103	93	111	2	102	2
Hyola 90013			97	104	4	100	3
Hyola 90014				116	1
CC91117				102	5
Konv. Gem.	111	99	99	108		103
43Y92	117	108	113	114	1	114	1
45Y93		123	106	91	4	98	4
44Y94			107	105	2	106	3
45Y95			115	100	3	107	2
Cl Gem.	108	114	109	102		106
Alpha TT	104	99	98	103	1	101	1
Hyola 350 TT	96	88	82	92	6	87	3
Blazer TT			104	97	4	100	2
HyTTec Trifecta				87	8
HyTTec Trophy				97	2
AGBravo TT				93	5
CHYB4372TT				94	3
Enforcer CT				89	7
TT Gem.	92	91	92	94		96

Gevolgtrekking

Daar is normaalweg verskeie opsies binne die drie groepe beskikbaar. Die groeiseisoenlengte is baie belangrik in die Wes-Kaap met ons kort groeiseisoene. Tweedens is die stabiliteit van opbrengs oor groeiseisoene en areas baie belangrik in die maak van 'n cultivarkeuse.