Canola cultivarevaluasie: Wes- en Suid-Kaap 2024

PJA Lombard, L Smorenburg en J Strauss

Inleiding

Gedurende 2024 is daar by vyf lokaliteite in beide die Swartland en Suid-Kaap proewe aangeplant. Op Langgewens en Tygerhoek Navorsingsplase is twee saaidatumproewe, asook Elite-proef aangeplant. Al die proewe in die 2024-seisoen in die Suid-Kaap is geoes. In die Swartland het die proewe by Eendekuil, Hopefield en Philadelphia skade opgedoen weens onderskeidelik snywurms, ystervarke en chemiese "drift". Daar is 'n totaal van 18 cultivars getoets. Die cultivars het bestaan uit drie konvensionele, agt Cl (Clearfield, Imasamoks-tolerant), vyf van die TT-groep (Triasien-tolerant) en daar is ook kombinasietipe cultivars ingesluit, wat oor beide die Cl- en TT-toleransie beskik (Defender CT en PY520 TC). In 2024 is vier nuwe cultivars getoets en alle cultivars was, soos die afgelope paar seisoene, bastercultivars.

Klimaat

Die 2024-seisoen op Langgewens is gekenmerk deur 'n baie droë periode tot 2 Junie (Figuur 1). In Julie is byna 200% meer reënval as die langtermyn gemiddelde ontvang. Augustus het ook meer reën as die langtermyngemiddelde ontvang, hoewel net 10.2 mm meer, en September en Oktober was weer baie droog. Die enigste goeie reënval wat in September voorgekom het, was op 28-30 September (17.8mm). Die totale reënval gedurende die groeiseisoen vir 2024 was 360mm en dit was 30mm meer as die langtermyn gemiddelde. Die reënval teen einde September was van onskatbare waarde en het die opbrengs verhoog en potensiële oesdatum later geskuif.

Gedurende Julie was die gemiddelde maksimum temperatuur 2.6ºC minder as die langtermyn gemiddelde. Dit word toegeskryf aan bewolkte weer weens die 19 dae wat reënval van ≥1 mm aangeteken is (Figuur 2). Hoewel die maksimum temperature van April tot Junie bogemiddeld was, was die minimum en maksimum temperatuur sedert Julie laer as die langtermyn gemiddeld. Augustus en September is baie belangrike maande vir canola, aangesien dit die blom- en saadvulperiode is. Die tweede saaidatumproef op Langgewens het meer dae in 2024 geneem om te begin blom en dit word toegeskryf aan die hoër temperature na plant, as wat by die 1ste aanplanting die geval was.

Die maksimum- en minimum temperatuur was laer as die langtermyn gemiddelde in Augustus en September, en het dus gelei tot die later oesdatum. Dit bevestig die belangrikheid van lae temperature tydens die saadvulperiode. 'n Langer groeiseisoen bevoordeel veral medium- tot stadige cultivars. Die bogemiddelde temperature tydens Oktober was nie gunstig vir laat aanplantings of vir laat cultivars nie. Die produsente in die Swartland het 'n ondergemiddelde oes gehad weens die nat Julie en droë einde van die seisoen.

Op Tygerhoek, in die Suid-Kaap, was die reënval gedurende die 2024-groeiseisoen 86mm meer as die langtermyngemiddelde (314mm) (Figuur 3). Julie was die 4de natste aangetekende Julie in die geskiedenis met 102.6mm reënval. Met die uitsondering van Mei, wat onder gemiddelde reënval ontvang het, was die ander maande naby of beter as die langtermyn gemiddelde.

By Tygerhoek het bo-gemiddelde warm maksimum temperature (>2.5ºC bokant die langtermyngemiddelde) tydens Mei voorgekom. Die minimum temperature tydens Julie tot September was ondergemiddeld. Die minimum en maksimmum temperatuur was onderskeidelik <1ºC en 1.6ºC laer as die gemiddelde vir Julie. Die minimum temperatuur tydens Augustus en September was <1ºC en 1.6ºC laer as die langtermyn gemiddelde.

Resultate

Die opbrengsresultate vir die Swartland is opgesom in Tabel 1 en Figuur 2. Die Clearfield (Cl)- en Triasien tolerante (TT) cultivars se data is geskei van die konvensionele cultivars. Die CT- en TC-cultivars is by die TT-cultivars ingedeel. Die Swartlandproewe is gedurende die afgelope seisoen blootgestel aan baie nat omstandighede, hoofsaaklik gedurende Juliemaand. Min tot geen Sclerotinia is waargeneem in die cultivarproewe en in die kommersiële produksies in die Swartland nie. Die oesseisoen was laat in die Swartland, as gevolg van die laat aanvang van die seisoen (2 Julie) en die nat en koue seisoen.

Swartland

In die Swartland het die gemiddelde opbrengs per proef gewissel tussen 3273 kg ha^-1 (Langgewens 1ste saaidatum) en 2427 kg ha^-1 by die 2de saaidatum. Die proewe, met die uitsondering van Langgewens se 2de saaidatum het na 2 Junie begin ontkiem. Die tweede proef by Langgewens is in voldoende grondvog aangeplant op 13 Junie. Die konvensionele cultivar CC90014 (2988 kg ha^-1) het, soos in 2022 en 2023, gemiddeld die hoogste opbrengs gelewer, gevolg deur die cultivars Quartz (2925 kg ha^-1) en Diamond (2811 kg ha^-1). Die drie cultivars se opbrengste het nie statisties betekenisvol van mekaar verskil nie.

Agt Cl-cultivars is in 2024 getoets, PY421C Cl (3071 kg ha^-1) het soos in 2023 die hoogste opbrengs binne die groep gelewer (45Y95 se opbrengs ontbreek by Pools en is dus nie ingesluit vir die Swartland plasing nie). Die Cl-cultivar 45Y95 (langer groeier) het goeie opbrengs op Langgewens gelewer en het nie betekenisvol van die beste cultivars op Langgewens verskil nie. Die Cl-cultivar 44Y94 (3004 kg ha^-1) was die naasbeste, gevolg deur PY327C, Solstice Cl en Continuum Cl. Bogenoemde vier cultivars se opbrengs het nie statisties betekenisvol van mekaar verskil nie.

Die 2024-groeiseisoen het baie laat geëindig weens laat reënval en lae temperature gedurende September. Twee van die cultivars wat as vroeg geklassifiseer word, naamlik Diamond en Ceres Cl, kon moontlik soos in 2023 nie die verlengde groeiperiode ten volle benut nie. Die saadopbrengs van cultivars wat langer periode groei word tydens lang groeiseisoene bevoordeel.

Binne die TT-groep, wat CT/TC-cultivars insluit, het Alpha TT, PY520 CT, Blazer TT en HyTTec Trifecta die hoogste opbrengste (onderskeidelik 2767 kg ha^-1, 2610 kg ha^-1 , 2665 kg ha^-1 en 2512 kg ha^-1) gelewer. Die 4 cultivars het nie statisties betekenisvol van mekaar verskil nie. Die gemiddelde opbrengs van die TT-cultivars was 12% laer as die konvensionele- en Cl-cultivars terwyl dit onderskeidelik 13% en 18% laer was in 2023.

Cultivars gemerk met dieselfde letter verskil nie betekenisvol van mekaar nie.

Suid-Kaap

In die Rûens (Figuur 2 en Tabel 2) was die proefgemiddeldes by Klipdale die beste (4173 kg ha^-1), gevolg deur Riversdal en Roodebloem. Die gemiddelde proefopbrengs was 3274 kg ha^-1, teenoor 3204 kg ha^-1(2023), 2124 kg ha^-1 (2022) en 3271 kg ha^-1 in 2021.

Die Suid-Kaap het ook 'n nat en koue Julie, soos in die Swartland, gehad. Dit het 'n uitdaging met onkruidbeheer- en bemestingbestuur geskep, maar nogtans was die opbrengs baie goed. Die konvensionele cultivar CC90014 (3513 kg ha^-1) het die hoogste opbrengs binne die konvensionele groep gelewer. Quartz was 2de met 3472 kg ha^-1, gevolg deur Diamond. Daar was geen statisties betekenisvolle verskil tussen die drie cultivars nie.

Die CL-cultivar 44Y94 (3766 kg ha^-1) het die hoogste opbrengs binne die groep gelewer. Die Cl-cultivar PY327C Cl het die tweede hoogste opbrengs (3754 kg ha^-1) gelewer, gevolg deur PY421C CL (3701 kg ha^-1) en 45Y95 (3656 kg ha^-1). Bogenoemde vier cultivars het nie betekenisvol van mekaar verskil nie.

Soos in die Swartland, kon twee van die cultivars wat as vroeg geklassifiseer word, Diamond en Ceres Cl, moontlik nie die verlengde groeiperiode ten volle benut nie. Die opbrengs van cultivars wat vir langer periodes groei, word tydens sulke seisoene bevoordeel.

Die TT-cultivar HyTTec Trophy (3197 kg ha^-1), gevolg deur die kombinasiecultivar PY520 CT (3177 kg ha^-1) het die hoogste opbrengs binne die TT-groep gelewer. Hulle is gevolg deur die Alpha TT, Blazer TT en HyTTec Trifecta, almal bo 3031 kg ha^-1. Slegs Defender CT se opbrengs was statisties betekenisvol laer as HyTTec Trophy.

Die gemiddelde opbrengs van TT-cultivars was onderskeidelik 11% en 12% laer as die konvensionele- en Cl-cultivars. In 2023 was die verskil in die Suid-Kaap, onderskeidelik 8% en 17%. Die Cl-groep het meer cultivars met langer groeiseisoene as die konvensionele groep, met die gevolg dat die opbrengs deur die lang saadvulperiode in 2023 voordelig beïnvloed is.

Cultivars gemerk met dieselfde letter verskil nie betekenisvol van mekaar nie.

Gevolgtrekking

Canola as gewas het in 2024 weereens sy aanpasbaarheid by plaaslike klimaatsomstandighede bewys. Die nat toestande kort na saaityd (Julie) in die Swartland was baie nadelig vir die onkruid- en plantvoedingbestuur. Die seisoen in die Swartland het laat begin en was baie nat en koud in die winter, opgevolg deur 'n droë Septembermaand. Baie aanplantings in die Swartland het nie goeie opbrengste gelewer nie, weens die uitdagings van die natuur.

Cultivarkeuse en opsies vir 2025

PJA Lombard, L Smorenburg en J Strauss

BELANGRIK: In die afgelope 2024 seisoen het ons gesien watter positiewe invloed klimaat op produksie kan hê in die Suid-Kaap. Dit staan in skrille kontras met die Swartland, waar die seisoen laat begin het en dit baie nat en koud was gedurende Julie, gevolg deur 'n droë September. Dit is onmoontlik om voorsiening te maak vir sulke klimaatuiterstes. Nogtans is goed aangepaste cultivars noodsaaklik vir sukses.

Die keuse van 'n cultivar berus altyd op 'n paar faktore, naamlik:

1. Beskikbaarheid van saad

   Sien punt 7.

2. Opbrengspotensiaal

   Sien tabel 1 en 2.

3. Onkruidbestuur

   Onkruidweerstand het tot gevolg dat veral TT-tipe cultivars oorweeg word en nou is TC- & CT-tipe cultivars ook beskikbaar.

   Belangrik: kombinasietipe cultivars wat oor beide die Cl- en TT-toleransie beskik (CT of TC soos deur die maatskappye genoem word) se opbrengspotensiaal moet vergelyk word met die TT-tipe cultivars. Die TT-geen in canolaplante beïnvloed die opbrengs negatief en gevolglik is TT se opbrengs gewoonlik laer as die van konvensionele en Cl-cultivars.

4. Fisiologiese ontwikkelingstempo

   Die beginsel van "Horses for courses" geld hier. Cultivars met 'n langer groeiperiode moet verkieslik in areas geplant word wat langer koel en nat bly. Die 2023 en 2024 seisoene het die langer cultivars bevoordeel.

5. Swartstamweerstand

   Wissel cultivars af na twee seisoene waar dieselfde cultivar geplant is en probeer weerstandsgene afwissel.

6. Sclerotinia is teenwoordig in die saaigebiede van die Wes-Kaap (veral die Over­berg / Suid-Kaap areas)

   In 2024 is gevind dat die siekte wyd verspreid in die Overberg/Suid-Kaap areas voorgekom het. Anders as in 2023 was daar 'n lae tot geen siektedruk in die Swartland. Cultivars wat vroeg blom kan meer blootgestel word aan Sclerotinia siektedruk.

7. Beskikbaarheid van saad

   Geen van bogenoemde besluite is moontlik, indien daar nie saad beskikbaar is nie. Al die risiko's verbonde aan plaassaad (teruggehoude saad) is baie hoog.

8. Opbrengsverlaging is een van die risiko's

   Op Langgewens in 2022 en 2023 was die gemiddelde opbrengsverlaging 10 tot 13% as plaassaad geplant is teenoor kommersiële saad.

   Belangrik is dat die saad 'n swambespuiting op 5-blaarstadium gekry het.

'n Opsomming van cultivareienskappe word in Tabel 1 weergegee, terwyl die periode tot blom per cultivar in Tabel 2 geïllustreer word. Inligting rakende Swartstamweerstandsgene is afkomstig van Australië. Die weerstandsindeks is ook van Australië en kan slegs as 'n riglyn dien, aangesien plaaslike omstandighede verskil van dié in Australië. Die plaaslike resultate sal in 'n volgende Canolafokus verkyn.

In Tabel 3 en 4 word die cultivars oor seisoene met mekaar vergelyk. Alle opbrengste is uitgedruk as persentasie van die proefgemiddelde. In die Swartland het die konvensionele cultivar, CC90014, die beste gevaar (+13%) oor die afgelope twee seisoene (Tabel 3). Diamond en Quartz het gemiddeld in 2023 en 2024 onderskeidelik 5% (Diamond) en 4% (Quartz) beter gevaar as die proefgemiddelde.

Vyf Cl-cultivars was in 2023 en 2024 in die cultivarproewe getoets. Die cultivar PY421C Cl het die hoogste opbrengs oor die afgelope twee seisoene gelewer, 13% hoër as die proefgemiddeld. Die cultivar 45Y95 het die 2de hoogste opbrengs gelewer met 12% meer as die proefgemiddeld, gevolg deur 44Y94 met 8%.

Die TT-cultivar PY520 TC was die beste TT-cultivar oor die afgelope twee seisoene in die Swartland (6% laer as die proefgemiddeld) gevolg deur HyTTec Trifecta. Die cultivar Alpha TT was 3de en Blazer TT 4de.

In die Suid-Kaap het die konvensionele cultivar Quartz die afgelope 2 jaar die beste opbrengs gehandhaaf (9% meer as die proefgemiddeld). CC90014 was die 2de beste cultivar, met 7% beter as die proefgemiddeld. Diamond was gemiddeld die 3de beste produseerder in die konvensionele groep vir die 2023 en 2024 seisoene.

Die cultivar 45Y95 het die hoogste opbrengs oor die afgelope twee seisoene gelewer, 18% hoër as die proefgemiddelde. Die cultivars 44Y94 en PY421C was onderskeidelik 16% en 11% beter.

Die cultivar PY520 TC was gemiddeld die beste TT-cultivar oor die afgelope twee seisoene in die Suid-Kaap (1% laer as die proefgemiddelde). Die cultivars HyTTec Trifecta en HyTTec Trophy was onderskeidelik 2de en 3de geplaas, met opbrengs 3% en 4% laer (2023 en 2024).

Tabel 1: Opsomming van cultivareienskappe – 2024

Cultivar	Tipe		1ste jaar getoets	Groei­periode: dae tot blom Tygerh. Langg.	Dae tot einde van blom Lang­gewens	Op- brengs Swartl. & Langg.L 2023- 2024	Op- brengs Rûens 2023- 2024	Australiese Swartstam indeks			Weer- stands- groep	Pit- vast- heid
								Onbeh.	Saltro® ILeVo®	Upper Canopy
Diamond	Konv.	Agricol	2015	Vroeg	Vr	105	98	w-mw24	w2023(si)	mw24	ABF	mw-w*
Quartz	Konv.	Agricol	2018	Med. vroeg	Mv	104	109	w-mw24	–	mw24	ABD	mw-w*
CC90014	Konv	Advanta	2022	Med. vroeg	Mv	113	107	–	–		ADFH	–
44Y94	CL	Pioneer	2021	Medium	M	108	116	w-mw24	w2024(s)	mw24	BC	8P
45Y95	CL	Pioneer	2022	Laat	L	112L	118	w-mw24	w2024(s)	mw24	C	7P
PY421C Cl	CL	Pioneer	2023	Med. vroeg	Mv	113	111	w-mw24	w2024(s)	mw24	A	8P
Solstice Cl	CL	Advanta	2023	Med. vroeg	Vr	108	104	w24	w2024(s)	w24	ADFH	8a
Ceres Cl	CL	Agricol	2023	Vroeg	Vr	103	94	w-mw24	–	–	AD	V*
Equinox Cl	CL	Advanta	2024	Med. vroeg	Mv	9924	9524	w23	–	–	ADF	8a
Continuum Cl	CL	Advanta	2024	Med. vroeg	Vr	10724	9524	w24	w2024(s)	w24	ADF	–
PY327C Cl	CL	Pioneer	2024	Med. vroeg	Vr	10724	11424	–	–	–	–	7P
Alpha TT	TT	Agricol	2017	Med. vroeg	Mv	95	92	mv–mw18	w2018(j)	–	BF	–
Blazer TT	TT	Advanta	2021	Med. vroeg	M	92	92	w-mw24	w2024(s)	mw24	ADF	8a
HyTTec Trophy	TT	Agricol	2022	Med. vroeg	Mv	93	96	w24	w2024(s)	mw24	AD	V*
HyTTec Trifecta	TT	Agricol	2022	Medium	M	94	97	w24	w2024(s)	mw24	ABD	V*
PY429C TT	TT	Pioneer	2024	Medium	M	9124	91	–	–		–	7P
HyTTec Velocity	TT	Agricol	Elite23,24	Vroeg	Vr	90eLg&Th24	90eLg&Th24	mw24	–	mw24	AB	mv-v*
Enforcer CT	CT	Advanta	2022	Medium	M	77eLg&Th24	77eLg&Th24	w24	–	mw24	ADF	8a
Defender CT	CT	Advanta	2023	Med. vroeg	M	90	90	w24	w2024(s)	mw24	ADF	–
PY520 TC	TC	Pioneer	2023	Laat	L	96	99	mw24	w2024(s)	mw24	BC	8P

Vr: vroeg  |  V-M: vroeg tot medium  |  M: medium  |  L: laat
^eLg&Th24: Elite Langgewens en Tygerhoek gemiddeld 2024.
^P = Pioneer Aust. Inligting, * = Nuseed Aust. Inligting, ^{a = Advanta Aust. Inligting. Inligting: LW elke maatskappy gebruik sy eie skaal om te evalueer.}

Alle swartstam weerstand en eienskappe soos aangedui is afkomstig uit Australië, w = wwerstand, mw = matige weerstand.

Tabel 2: Cultivar ingedeel volgens spoed van ontwikkeling (indeling is gedoen volgens 2024 data op Langgewens en Tygerhoek)



Tabel 3: Swartlandopbrengste uitgedruk as persentasie van die proefgemiddeldes vir 2022 tot 2024

	2022	2023	2024*	2024 Plasing	2022-24 (3-jaar)	Plasing	2023-2024 (2-jaar)	Plasing
Diamond	112	107	102	3	107	2	105	2
Quartz	103	103	105	2	104	3	104	3
Hyola 90014	117	116	109	1	114	1	113	1
Konv. Gem.	111	109	105		108		107
44Y94	112	108	108	3	109	1	108	3
45Y95	98	113	109*	2	107	2	112	2
PY421C Cl		115	110	1			113	1
Solstice Cl		109	106	6			108	4
Ceres Cl		107	99	8			103	5
Continuum CL			107	5
Equinox CL			99	7
PY327C CL			107	4
Cl Gem.	105	110	105		108		109
Alpha TT	97	91	99	5	96	3	95	2
Blazer TT	95	91	92	6	93	4	92	6
HyTTec Trophy	103	96	89	3	96	1	93	4
HyTTec Trifecta	98	97	91	2	95	2	94	3
PY429TT			88	8
Defender CT		93	87	4			90	5
PY520 TC		97	95	1			96	1
TT Gem.	98	94	92		95		93

Gevolgtrekking

Die groeiseisoenlengte is baie belangrik in die Wes-Kaap met ons kort groeiseisoene. Die afgelope twee seisoene was in baie areas later as normaal geoes. Sulke langer seisoene bevoordeel die langer groeiers. Gevolglik is die stabiliteit van opbrengs oor groeiseisoene en areas baie belangrik in die maak van 'n cultivarkeuse.

Tabel 4: Rûens saadopbrengste uitgedruk as persentasie van die proefgemiddeldes vir 2021 tot 2022

	2022	2023	2024	Plasing	2022-24 (3-jaar)	Plasing	2023-24 (2-jaar)	Plasing
Diamond	111	95	101	3	102	3	98	3
Quartz	106	113	105	2	108	2	109	1
CC90014	116	108	107	1	110	1	107	2
Konv. Gem.	111	105	104		107		105
44Y94	105	117	114	1	112	1	116	2
45Y95	100	124	111	4	112	2	118	1
PY421C Cl		110	112	3			111	3
Solstice Cl		107	101	5			104	4
Ceres Cl		96	92	8			94	5
Continuum Cl			95	6
Equinox Cl			95	7
PY327C Cl			114	2
Cl Gem.	102	111	105		112		109
Alpha TT	103	90	95	3	96	1	92	4
Blazer TT	97	91	94	4	94	3	92	4
HyTTec Trophy	97	94	97	1	96	2	96	3
HyTTec Trifecta	87	101	92	5	93	4	97	2
PY429TT			91	6
Defender CT		95	86	7			90	5
PY520 TC		101	96	2			99	1
TT Gem.	96	95	93		95		93